عید فرصتی برای شادی و خداشناسی به قلم سیدمحمد هاشمی

برگزاری «جشن» [واژهٔ جشن، که به فارسی امروز به معنی آیین های شادمانی است، از واژهٔ « یَسْنْ/ یَسْنه » اوستایی و « یزشن» پهلوی، به معنی ستایش و پرستش است و همچون بسیاری از آیین های ایران باستان رنگ دینی به خود گرفته است.] و «عید» [ عید به معنی باز آید، هر چیزی که در آن انجمن با تذکار برای فضیلت یا حادثهٔ بزرگی باشد، گویند از آن رو بدین نام خوانده شده که هر سال شادی نوینی باز آرد و اصل آن « عود » است.] از ویژگی های فرهنگی هر جامعه ای است، از کهن ترین زمان به امروز، ملت ها، اقوام و… در سرزمین های خود روزهایی از سال را جشن می گیرند.

پژوهش های مردم شناسی، جامعه و گروهی را سراغ ندارند که مردم آن، روز یا روزهایی را به شادی و شوخی و جنب و جوش شادمانه نپردازند.

عید یکی از سنت های فطری بشر است و از زمانی که بشر با مفاهیم اجتماع، رسوم و یادبودها آشنایی پیدا کرد عید را هم شناخت.

اعیاد گاهی تنها به منظور آن بود که لذت و استراحتی دست دهد، تا مزایایی را که در حال کار و کوشش برایشان در زندگی مُیَسَّر نیست، دریابند.

گاهی عید برای این اتخاذ می شد که مردم خاطرهٔ نعمتی را که به خود یا کشورشان روی آورده شادمانه پاس دارند.

ولی غالب اعیاد به خاطر بزرگداشت یادبود حادثه ای شیرین به پا می شود که برای اجتماع یا فردی، پیش آمده.

اعیادی از قبیل عید آزادی، عید استقلال، عید مبارزهٔ ملی و …
همه از این قبیل اند و انگیزهٔ ملی دارند.

بر پا داشتن چنین اعیادی مردم را به سوی اهداف زندگی و کمالات سوق می دهد و این یادبودها بنام آنها احیاء و تجدید می گردد.

اسلام رسوم ملتی را که نیکو و پاسخ دهندهٔ سرشت بشری است پذیرفته و بقیه را که بر خلاف تعالیم اسلام و فطرت بشری است رد نموده است.

أَنَس می گوید:

هنگامی که رسول خدا صلی اللّه علیه وسلم به مدینه آمد، دید مردم دو روز را در سال جشن می گیرند. علت آن را پرسید، گفتند: ما در زمان جاهلیت در این دو روز به تفریح و ابراز شادمانی می پرداختیم. حضرت فرمودند: ولی خدا به جای این ها دو روز دیگر را که به مراتب بهتر و برتر است برای شما عید مقرر داشته، یکی روز «عید فطر» و دیگری «عید قربان».

( روایت از ابو داود و نسائی )

نه تنها در تاریخ اسلام بلکه در تاریخ عمومی بشر، حوادثی با این دو روز مرتبط می گردد که چون ستاره بر جبین روزگار می درخشد.

این دو روز عبارتند از روز قربان و روز فطر.

روز فطر روزی است که نعمت بزرگ تشریع را که اساس زندگی حکومت متحد بشری به شمار می رود به یاد انسان می اندازد.

حکومتی که سراپا حقیقت و عدل بود و مردم را به دانش و حکمت فرا می خواند و خوشبختی دنیا و آخرت را تضمین می نمود.

برای روز فطر می توان اعتبارات دیگر هم ملحوظ نمود، چه آن نخستین روز پس از سپری شدن رمضان است و مؤمن پس از آن که یک ماه با اختیار خویشتن خود را تسلیم مولایش کرده بار دیگر به آزادی شخصی خویش باز می گردد و در خوردن و نوشیدن دیگر قیدی ندارد.

او اگر ایمان به این مطلب نداشت که سلب آزادی به مدت یک ماه به دستور خداوند و همچنین اعطای مجدد آن باز هم به دستور خداوند موجب کمال انسان است، هرگز نهادش زیر بار این نمی رفت که مدت یک ماه تمام، جلوی خویشتن را از هر نوع خوردنی و آشامیدنی بگیرد.

این دلیل آن است که آزادی مسئله ای والا و گرانبهاست و هرگز نباید آن را جز در راه چیزی گرانبهاتر از دست داد و این چیز تنها رضامندی خدا و بخشایش اوست.

در عید فطر شخص با ایمان دو سُرور بزرگ در خود احساس می کند که تأثیر بسزایی در وضع زندگی اش خواهد داشت.

یکی سُرور این که انجام وظیفه نموده و اطاعت امر خدا کرده و دیگر آن که خوشحال است چون به پاداش نیکوی کردارش اطمینان قطعی دارد.

روز فطر را به دلیل این مزایا خداوند برای مسلمانان عید قرار داد، تا در آن با تبادل عرض تبریکات و دید و بازدیدهای متقابل، نسبت به هم مهربان تر و نزدیک تر شوند.

در این روز از زیور آلات و نعمت های پاکیزهٔ خدا برخوردار شوند و رشتهٔ محبت و برادری را بین خود محکم‌تر کنند.

البته خدا نخواسته که ابراز شادی در عید در همین تظاهرات مادی متوقف گردد بلکه جلوه های روحانی آن را چنین پرداخته که باید مسلمانان برای ادای نماز عید اجتماع بزرگی تشکیل دهند.

همچنین با بخشیدن مال به تنگدستان و مستمندان هم خود را از خطاها و کوتاهی های احتمالی تطهیر نمایند و هم در حق آنها مهربانی و کمک روا دارند.

از این رو مسلمانان در عید فطر به وسیلهٔ عبادت، به خدا نزدیک می شوند و هم از طریق محبت و کمک به مردم.

عید در قاموس اسلام واژهٔ سُرور به معنای هوس رانی و بازی نیست که در آن به حریم مقدسات تجاوز شود و بر خلاف عقل کارهای سَبُکی انجام پذیرد.

بلکه مظهر سُروری است که زینت و عبادت در آن مزایای بدنی و روحی را گرد هم می آورد.

هیچ گاه نباید تصور کرد که خدا در ماه رمضان بر گناهان سخت گیرتر است.
چه این اشتباهی کودکانه است، از این رو نباید عید فطر را به پندار آن که از ماه رمضان قدم بیرون نهاده اند به ناپاکی و گناه بگذرانند.

بلکه تمام خصایل نیکی را که از رمضان به دست آورده اند باید همچنان بالنده نگهدارند.

عیدفطر، پاک ترین وعید ترین عیدهاست چرا که پاداش یک ماه عبادت و شست وشوی جان در نهر پاک رمضان است.

عیدفطر پایان یافتن رمضان نیست.

عیدفطر؛شادی برای رفتن رمضان نیست بلکه برای آمدن روز نو،روزی نو وانسان نو است.

و اگردر عید فطر در نیابیم که از نو متولد شده ایم،اگر تازه گی را درروح وروان خود احساس نکنیم، عید فطر عید مانیست.

در پایان عید سعید فطر را به تمامی مسلمانان تبریک و تهنیت عرض نموده و از خداوند می خواهم که طاعات و عبادات ما را مورد قبول درگاهش قرار دهد.

آمین یا رب العالمین

سید محمدهاشمی
۱۴/۳/۱۳۹۸