مراحل رسیدن به کمال قسمت هشتم دعاء۲ به قلم سیدمحمد هاشمی
خیلی از دعاها برای آن است که ما بشنویم نه آنکه فقط خدا بشنود.
خداوند دعای زکریا را برای فرزند دار شدن ( با این که خودش پیر بود و همسرش عقیم) مستجاب کرد!
اما چنان نیست که حتی دعای اولیاء همواره مستجاب گردد.
اگر همهٔ دعاها مستجاب شود نظام کنونی جهان واژگون می شود.
لذا اینگونه دعاها بیش از این که دعا باشند، تعلیمند، یعنی به مؤمنان می گویند که غمخوار فقیران و گرسنگان و وامداران باشند، و در پی اصلاح مفاسد برآیند و بی اعتناء از کنارشان نگذرند.
دعاء کردن با دعاء خواندن فرق دارد و آدمی باید بیندیشد که در چه مقامی است و چه دعایی مناسب ادب مقام اوست.
هستند عابدان و زاهدانی که قرب به حق را با میزان طول سجود می سنجند، در حالی که فرسنگ ها از باطن حقیقت دورند.
دعاء فقط برای این نیست که پاسخ بشنویم، حتی پاسخ نشنیدن هم معنادار است.
البته پاسخ شنیدن بسیار دلپذیر و مطبوع است، ولی نَفس خواندن خداوند و او را موجودی طرف مخاطبه دانستن هم موضوعیت دارد و مطلوب است.
علاوه بر این هر انسانی این تصور نیکو را دارد که خدا با او رابطه ای ویژه دارد که با دیگران ندارد.
هر کس از طریق دلش روزنی را به سوی خدا گشاده می بیند و گمان می کندروزن اختصاصی اوست و حق هم همین است.
در ابتدا دعاء طریقیت دارد و آدمی آن را برای چیز دیگری می خواهد (چیزهایی مانند روزی، سلامت، ادای دین، دفع أعداء، زندگی خوب، همسر خوب و…) اما انسان خوشبخت کسی است که از این مرحله بگذرد و خودِ دعاء برای او موضوعیت یابد، یعنی نَفس خدا را خواندن و با او سخن گفتن، بهترین و برترین مطلوب او باشد و با رسیدن بدان، مطلوب های دیگر در چشمش کوچک گردد.
شیخ اجل سعدی رحمه الله علیه می فرماید:
خلاف طریقت بود کاولیاء
تمنّا کنند از خدا جز خدا
گر از دوست چشمت بر احسان اوست
تو در بند خویشی نه در بند دوست
خدا را برای دنیا خواستن بد است و نه دنیا را برای خدا خواستن.
باید توقع بر آمدن هر آرزو یا اجابت هر دعایی را از سر بیرون کنیم و البته ادب عبودیت و بندگی اقتضاء می کند که به هر حال همه چیز، بد یا خوب، را از او بدانیم و در عین این که همه چیز را از او می خواهیم، وظایف خود را فراموش نکنیم و دعاء را بهانه ای برای کاهلی و رفع مسئولیت نکنیم و حقیقتاً به جای آن که آب بجوییم، طالب تشنگی باشیم و خدا را حقیقتاً از سر اضطرار و انقطاع بخوانیم و بدانیم که دعای کسان بسیاری مستجاب نمی شود و همانا اینان عمدتاً کسانی هستند که اسباب بدست دارند و کار نمی کنند، مثل کسی که بدن سالم دارد و برای روزی دعاء می کند، یا کسی که زیر دیوار شکسته ای نشسته و از فرو افتادن دیوار به خدا پناه می برد، مولانا می گوید:
جانِ جاهل زین دعاء جز دور نیست
زآنکه یا رب گفتنش دستور نیست
بر دهان و بر دلش قفل است و بند
تا ننالد با خدا وقت گُزند
آب کم جو، تشنگی آور به دست
تا بجوشد آب از بالا و پَست
و مسئلهٔ مهمتر این است که دعاء زمانی دارای ارزش و در مقام قبول است که با عمل توأم باشد همانگونه که در تاریخ زندگانی پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم می بینیم که پیغمبر در جنگ درست مثل یک فرماندهٔ بزرگ نظامی امروز که گویا پیروزی در جنگ را فقط در عوامل مادی می داند، سربازان را آماده و مسلح به سلاح های مدرن و جبهه گیری درست و پیش بینی های شکست احتمالی و آذوقه و غیره می کند و پس از آن که همهٔ این مقدمات را بطور دقیق انجام می دهد آن گاه می ایستد و دست به دعاء بر می دارد و دعاء می کند.
پس ما هم باید مقدمات دعاء را فراهم کنیم و آن گاه دست به دعاء برداریم و اجابت را به خداوند واگذاریم و همیشه بطور مداوم دعاء کنیم و کاری به اجابت شدن یا اجابت نشدنش نداشته باشیم و فقط ذات حق و گفتگو با او هدف ما باشد نه چیز دیگر.
ای أخی دست از دعاء کردن مدار
با اجابت یا رَدِ اویت چه کار
امام شافعی رحمه الله علیه در دیوانش می فرماید:
أَتَهْزَأُ بِالدُّعَاءِ وَ تَزْدَریهِ
وَمَا تَدْرِی بِمَا صَنَعَ الدُّعَاءُ
سِهَامُ اللَّیْلِ لَا تُخْطِی وَ لکِنْ
لَهَا أَمَدٌ وَ لِلأَمَدِ انْقِضَاءُ
فَیُمْسِکُها إِذَا مَا شَاءَ رَبِّی
وَ یُرْسِلُهَا إِذا نَفَذَ القَضَاءُ
آیا دعا را مسخره می کنی و بی ارزش می دانی، اما تو بی خبری که دعا چه کارها می کند.
تیر دعای نیمه شب هرگز به خطا نمی رود اما آن هم غایتی دارد و سرانجامی.
اگر خدا بخواهد مانع آن می شود و اگر قضا باشد دعا مؤثر می افتد.
[ادامه دارد…]
والسلام علی من اتبع الهدی
سید محمد هاشمی
۳۱/۲/۱۳۹۸
۱۶ رمضان ۱۴۴۰
لینک کوتاه:
دیدگاه بگذارید