دلایل و چرایی مراجعه به فالگیر در جامعه امروزی ایران

دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مطالعات فرهنگی دانشگاه علم و فرهنگ، پایان‌نامه خود با موضوع بررسی تجربه ریسته زنان تهرانی از پدیده فالگیری را ارائه داد و به معرفی بخش‌ها و سرفصل‌های این پایان‌نامه پرداخت.

به گزارش خبرنگار حوزه آموزشی و پژوهشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، جلسه دفاع دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مطالعات فرهنگی دانشگاه علم و فرهنگ با موضوع «بررسی تجربه زیسته زنان تهرانی از پدیده فالگیری» با حضور استادان داور، مشاور و علیرضا حسین‌زاده استاد راهنما برگزار شد. در این جلسه حدیث ملاحسینی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مطالعات فرهنگی دانشگاه علم و فرهنگ، پایان‌نامه خود با موضوع بررسی تجربه ریسته زنان تهرانی از پدیده فالگیری را ارائه داد و به معرفی بخش‌ها و سرفصل‌های این پایان‌نامه پرداخت.

گفتنی است این پایان‌نامه در ۱۵ بخش (مقدمه و بیان مسئله، اهداف و ضروریت‌های تحقیق، پرسش‌های تحقیق، روش شناسی تحقیق، یافته‌های تحقیق و نتیجه‌گیری) تنظیم و تهیه شده است. که بخش‌هایی از آن در ذیل آمده است:

مراجعه‌کنندگان به فالگیر عمومأ برای گرفتن پاسخ چه سؤالاتی و در خصوص چه مشکلاتی به فالگیران روی می‌آورند؟ فال چه کارکردی در زندگی مراجعه‌کنندگان دارد، چه عوامل و انگیزه‌هایی افراد را به سمت فالگیری سوق می‌دهد؟ مرجعه‌کنندگان، عالم فال و فالگیری را چطور تجربه و از آن تأثیر می‌پذیرند؟

قدمت پدیده فالگیری به قدمت تاریخ بشر است، «فالگیری» امروزه به عنوان یک مسئله جنجالی در جامعه شناخته شده است و از جانب گفتمان رسمی جامعه به عنوان خرافه، آسیب اجتماعی، جرم، گناه و عملی نابخردانه تلقی می‌شود. این پدیده با کلیشه‌های جنسیتی رایج در جامعه درهم آمیخته است. نیاز است به پدیده فالگیری با یک چشم‌انداز پدیدار شناسانه و همدلانه و به دور از هر گونع نگاه سرکوبگرانه و آسیب شناسانه پرداخته شود؛ گویی که برای نخستین بار است که با آن مواجه می‌شویم.

هویدا کردن ابعاد ناشناخته و نادیده فالگیری پیش نیاز قضاوت این موضوع است، تلاش برای رسیدن به یک شناخت بی‌طرفانه و حقیقی نسبت به پدیده فالگیری از طریق شنیدن به صداها و تجربیات مراجعه کنندگان به فالگیر، با وجود حملات و هجمه‌های علیه آنان از جمله ضروریات این تحقیق بوده است.  زیر سؤال بردن نگاه جنسیت نیز یکی از اهداف و نتایج این تحقیق است.

پرسش‌های مطرح در بررسی تجربه زیسته زنان تهرانی از پدیده فالگیری

مراجعه‌کنندگان به فالگیر عمومأ برای گرفتن پاسخ چه سؤالاتی و در خصوص چه مشکلاتی به فالگیران روی می‌آورند؟ فال چه کارکردی در زندگی مراجعه‌کنندگان دارد، چه عوامل و انگیزه‌هایی افراد را به سمت فالگیری سوق می‌دهد؟ مرجعه‌کنندگان، عالم فال و فالگیری را چطور تجربه و از آن تأثیر می‌پذیرند از جمله سؤالات مطرح در این پایان نامه است.

این پایان نامه پژوهشی کیفی است با رویکرد پدیدارشناسی که بیش از هر چیزی مبتی بر ۱۲ مصاحبه تفصیلی از توصیفات مشارکت کنندگان فالگیران است. این افراد بین ۲۰ الی ۴۰ سال سن داشتند. روش نمونه گیری آنان نیز روش گلوله برفی و روش جمع‌آوری اطلاعات، مصاحبه نیمه‌ساختار یافته و تکنیک تحلیل داده‌ها، تحلیل تماتیک بوده است.

نیازهای اولیه زندگی موضوعات مطرح افراد مبتلا به فالگیری

موضوعات مطرح شده در فالگیری، شیوه‌های متداول فالگیری، کارکرد‌های فال در زندگی مشارکت کنندگان، عوامل گرایش به فالگیری، مواجه به فالو تاثیرپذیری از آن، مخاطرات و محیط فالگیری، مخاطرات و محیط فالگیری، صحت و اعتبار فال، اراده در برابر فال، بی‌اعتباری فال از جمله یافته‌های این تحقیق است.

فال با لحظات سرنوشت ساز و نقاط عطف زندگی مشارکت‌کنندگان گره خورده است و این افراد برای ردیابی و پی بردن به زمان پیش آمدن تغییرات مهم زندگی به فالگیر مراجعه می‌کنند. ازدواج، فرزندآوری، روابط اجتماعی، مسائل شغلی، وقایع بد و شوم و طلسم از جمله موضوعات مطرح در پدیده فالگیری است که در این فرآیند فرآیند مواجه شدن با پیشگویی‌های ناخوشایند همواره وجود دارد.

شیوه‌های متداول فالگیری (امن و ناامن)

شیوه‌های متداول فالگیری شامل استفاده از ابزارهای محسوس و مملوس ( امن و بی‌آزار) و استفاده از موجودات ماورائی همچون «موکل» (وجه خطرناک و دهشتناک فالگیری) است فال در زندگی مشارکت کننده می‌تواند تسکین تنش‌ها و بی‌قراری‌ها، قایق یا تشدید سردرگمی، ابهام‌زدایی، امیدبخشی، محرکی برای ایجاد تغییر در زندگی و تفریح و سرگرمی باشد.

آگاهی از آینده، کنجکاوی نسبت به فال و ماورالطبیعه واعتقاد به فالگیری در میان نزدیکان ازجمله عوامل گرایش به فالگیری است، محیط‌های فالگیری دارای مخاطراتی هستند؛ احساس ترس و خطر پیش از قرار گرفتن در محیط  به دلیل پیش‌داوری‌های منفی و تلقی محیط فالگیری به‌عنوان محیطی هیجان‌انگیز و درعین‌حال مخوف، تصور افراد از محیط فالگیری است.

فالگیری نمی‌تواند یک کنش منفعلانه باشد

قدرت ماورای فالگیر از دیدگاه مشارکت‌کنندگان همان نگاه همه‌جانبه و توانایی خود را آشکار کردن غیاب‌ها است. پدیده فالگیری در عین آنکه می‌تواند راهگشا باشد، می‌تواند تبدیل به یک معضل شود. فال‌گیری ازنظر مشارکت‌کنندگان دارای و تیره و روشن، خوشایند و ناخوشایند، خطرناک و ایمن است. اصولاً زمانی زنگ خطر برای مشارکت‌کنندگان به صدا درمی‌آید که احساس کنند بیش‌ازحد در جهان ماورا قدم گذاشتند و زیست جهان خود فاصله گرفتند.

فالگیری نوعی جستجو و تفحص در ابعاد پنهان ناپیدای امور است. اغلب مشارکت‌کنندگان به فالگیر می‌دانند که در پی چه چیزی هستند. فالگیری احتمالاً نمی‌تواند یک کنش منفعلانه باشد.

مقوله فالگیری در تمام کشورها مطرح است

محمدرضا حسن زاده استاد دانشگاه در حاشیه این جلسه دفاع در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری آنا اظهار کرد: فال و فالگیری پدیده‌ای است که در تمامی نقاط جهان‌ دیده می‌شود و مختص به ایران نیست. چارچوب‌های معناشناسی و رویکردهای مختلف برای شناخت جهان و مسائل آن از مسائل فردی تا مسائل بزرگ‌تر در نواحی مختلف دنیا وجود دارد.

وی افزود: بحث فالگیری و پیش‌بینی از آینده یکی از مباحثی است که افراد در دوره‌های زمانی مختلف در مقابل آن قرار می‌گیرند.

حسن‌زاده بابیان اینکه موضوع فالگیری یک موضوع مهم است، عنوان کرد: این موضوع مهم توسط خانم ملاح سینی انتخاب‌شده و برگه‌های کلاسیک و نوظهور فالگیری که با آن مواجه هستیم در این پایان‌نامه به‌صورت کیفی موردمطالعه قرارگرفته است. همچنین در این پایان‌نامه با افراد مختلف در خصوص دلایل رجوع به فال موردبررسی و تحلیل قرارگرفته است.

این استاد دانشگاه در خصوص کاربردی سازی این پژوهش‌ها گفت: باید نتایج پژوهش و مقالات از سوی مراکز علمی در اختیار سازمان‌های مختلف قرار بگیرد. بخشی از این پژوهش‌ها می‌تواند در قالب سخنرانی، کتاب، مقاله و…. ارائه شود.

وی ادامه داد: از طرفی تنها نباید برای کاربرد سازی این پژوهش‌ها و مقالات دانشگاه گام بردارد بلکه سازمان‌های مبتلابه این موضوعات می‌توانند با دانشگاه ارتباط نزدیک‌تری داشته باشند و تنها از دانشگاه انتظار نزدیک شدن به این مراکز سیاست‌گذاری در خصوص توسعه جامعه را نداشته باشیم.